Slanking blant jenter frå Hordaland

Diskusjon

Omfanget av slanking i kohorten er om lag som i andre norske studiar, sjølv om det er vanskeleg å jamføre på grunn av ulik spørsmålsstilling (1, 12). I denne undersøkinga var prevalensen av slanking svært lik frå år til år. Etter det vi veit er det ikkje tidlegare publisert tal som følgjer omfanget av slanking i ein kohort over så lang tid og med så mange målingar som Vaksen i år 2000-studien gjer. I utvalet vårt ser det ut til at auken i slanking frå born til vaksen kvinne har skjedd før deltakarane fylte 14 år. Slanking blant born og unge er svært sjeldan tilrådeleg ut frå helsesynspunkt, og sjølv hjå overvektige/feite born bør ein ta sikte på stogge vektauken heller enn å vente vektreduksjon (3).

Ein kan spørje seg kva det gjer med den psykiske helsa og livskvaliteten dersom ein over fleire år går rundt og er misnøgd med kroppen sin. Til vanleg tenkjer ein seg slanking som ein «kur» som går over ein avgrensa periode. Materialet vårt fortel ikkje noko om lengda på kurane eller kor restriktive dei var med omsyn til matinntak og aktivitet. Det synest likevel som om det var ei gruppe jenter med høg kroppsmasseindeks som stadig slanka seg, slik at slankinga vart for ein livsstil å rekne. Det er verdt å merke seg at berre kring 30 % av desse jentene var overvektige ut frå vanlege kriterium. Stadig slanking kan spegle misnøye med eigen kropp, noko som har negativ effekt på sjølvbiletet.

Sidan kroppsmasseindeksen er aldersavhengig for denne aldersgruppa, finst det ikkje absolutte grenser for overvekt for born og ungdom på same måten som for vaksne. Ein brukar difor percentilar (13). Ein referansepopulasjon vert nytta til å rekne ut percentilane for over- og undervekt. Det finst ingen sams referansepopulasjon, og etter det vi kjenner til, er det heller ikkje publisert norske kroppsmasseindekskurver. Percentilane for overvekt skal tilsvare grenseverdiane for vaksne. Det har vorte vanleg å definere kroppsmasseindeks frå 85- til 95-percentilen for alder som overvekt, og barn med kroppsmasseindeks på 95-percentilen eller høgare for alderen som feite. Vår referansepopulasjon er alle jentene i Vaksen i år 2000-utvalet som på noko tidspunkt har oppgjeve høgd eller vekt.

Ei tverrsnittsundersøking i Hordaland som vart gjort i tidsrommet medan Vaksen i år 2000-undersøkinga gjekk føre seg, klarte å predikere 50 % av slankeåtferda til jentene som deltok. Det å kjenne seg feitare enn andre og høg skåre på skalaen Weight and Eating Concerns Inventory, som med fem spørsmål måler haldningar til vekt og eting, var dei einaste signifikante prediktorane for jentene (14). I utvalet på 1 117 elevar frå fjerde til og med niande klasse fann dei også at berre åttandeklassingane slanka seg signifikant meir enn fjerde- og femteklassingane. Desse resultata stør opp under vår tanke om at det er andre motiv enn helse som får unge jenter til å slanke seg.

Det er tidlegare synt at det var større fråfall blant røykarane enn blant ikkje-røykarane i Vaksen i år 2000, medan det ikkje var skilnad i depressiv skåre mellom deltakarar og dei som fall frå (8, 15). Vår fråfallsundersøking syner at det ikkje var skilnad i slankeåtferd eller kroppsmasseindeks mellom deltakarar og dei som fall frå. Ut frå dette meiner vi at utvalet vårt er representativt for jenter frå Hordaland som var 13 år i 1990 når det gjeld slankeåtferd.